Categorías
Dialectos vascos Historia del euskera

Euskararen jatorria Bizkaian

21 respuestas a «Euskararen jatorria Bizkaian»

Eskerrik asko, Joseba, hitzaldiaren berri emateagatik. Bizkaiko Diputazioak proposatu zidan, Euskararen Egunaren karietara eta Alberto Santanak gomendaturik, eta nik pozarren onartu dut, zergatik ez. Izenburua ere haiek iradoki dute, eta nik ez daukat ezer haren aurka (hizkuntz kontutan “jatorri” kontzeptuak beldur apur bat ematen badit ere).

Azken urteotako datu eta ikerketa historiko, arkeologiko, epigrafiko eta dialetologikoak uztartzen saiatuko naiz, ahalik eta modu eraikitzaileenean.

Mayra Gómez Kemp-ek esaten zuenez…, eta honaino irakur dezaket.

Voy a evitar a nuestros lectores que no dominan el euskera que tengan que recurrir al traductor para entender tu comentario, Mikel, porque la lengua de trabajo en Trifinium, como sabes, es el romance, lengua propia y patrimonial del País Vasco junto con el vascuence:

Gracias Joseba por informarnos sobre la conferencia. Me lo sugirió la Diputación de Bizkaia, con motivo del Euskararen eguna, por recomendación de Alberto Santana, y acepté encantado, por qué no. El título también lo sugirieron ellos, y no tengo nada en contra (aunque el concepto de «origen» me asusta un poco en referencia a la lengua).

Intentaré combinar los datos y las investigaciones históricas, arqueológicas, epigráficas y dialectológicas de los últimos años, de la forma más constructiva posible.

Como decía Mayra Gómez Kemp… y hasta aquí puedo leer.

Arratsalde on, Mikel. Zorionak atzoko hitzaldiagatik: oso lagungarria izan zen hobeto ulertzeko euskararen biziraupena azaltzeko indarrean dauden kontakizunetako baten nondik norakoak.

Aurreko batean zenioen litekeena dela euskara historikoak aditz laguntzaileen eta trinkoen morfologian gordetzea oso aspaldiko sintaxiaren “oroitzapen” antzeko bat, “gaurko morfologia atzoko sintaxia da” printzipioaren arabera. Artikulu jakinen batean eman duzu paleoeuskararen layout laukoitzaren berri?

Ez dituzu gai hauen inguruko klase partikularrak emango Bilbo inguruan, ezta?

Aldez aurretik eskerrik asko

Egun on, Markos. Barkatu tardatu izana, erantzuteko, baina zorameneko astea izan dut (prakak bete lan daukat egunotan, zenbait ildotatik aldi berean), eta ganoraz egin nahi nuen.

Eskerrik asko zure hitzengatik. Aditz jokatuarena bi artikulutan daukat: bat laburra, ingelesez, ICHL-2017 argitaratua (15-20 orrialdekoa). Bestea luzeagoa, euskaraz ASJUn 2019an argitaratua (40 orrialde ingurukoa). Lehena emailez bidaliko dizut (ez dago irekian).

Eskola partikularrik ez dut ematen. Nahi baduzu artikuluak behin irakurrita -edo ez irakurrita- edozein gauza komentatzeko Bilbon kafesne bat har dezagun edo antzeko zerbait, ez daukat arazorik. Dena dela, azpimarratu behar dut lan hauetan aditzaren berreraiketaren maila espekulatiboena dudala aztergai (garai hain goiztiar batean, barne berreraiketa da tresna bakarra halabeharrez); erabateko zuriguneak diren 15-20 mende ditugu erdian. Badira une honetan datuetatik gertuago dauden euskalaritzaren eginkizun batzuk, hala nola EBZaren aditza nolakoa zatekeen ikertzea. Horretarako, ikertzaile nagusiak Céline Mounole, Gontzal Aldai, Borja Ariztimuño, Joseba Lakarra (aditz jokaturako zein jokatugaberako) eta Blanca Urgell (batez ere jokatugaberako) dira. Eta R. L. Trask, noski. Ni neu materiala biltzen ari naiz honen guztiaren sintesi-lan bat idazteko, baina ezin esan noizko.

Hitzaldian egin zenidan galderari dagokionez, esan nahi nuena zera da… Hala antroponimoa akitaniar-baskoian nola iberiarrean, antroponimoen egitura honakoa da: izenki (+ izenki) (+ atzizki). Eta joera da inguru bereko gizabanakoen artean bi izenkien errepikapena saihestea. Esate baterako, Turma Salluitanan badago Bilus-tibas bat, semeari (hauxe da zalduna) Ilur-tibas izena jarri duena. Mantendu du bere izenaren izenki bat, baina bestea aldatu. Aniztasuna bilatzen da, behintzat ingurune berean: ezein aitak ez dio semeari jarriko bere izenaren bi izenkiak errepikatzen dituen izenik, ez eta bi izenkiak errepikatzen dituen izen berbera bi semeri. Horregatik dira susmagarriak Durruma Donemiliagako Lut-bels-cotti eta Lunt-bels-ar (susmagarriak, gizabanako bana islatzen duten zentzuan, ez datuak berez). Parametro akitaniar-baskoietan ulertu ahal izateko, interpretatu behar genuke izenkiak berberak direla (agian Ilun + bels, biak lekukotuak, nahiz eta lehena bakarrik behin, antroponimian). Eta behintzat senideak, anaiak, edo aita-semea badira (hau jende askok onartzen edo susmatzen du), errepikapena bitxi samarra litzateke (eta bitxitasun hau biak 71 urte dituztela hiltzen direlakoari gehitu behar zaio). Egia da atzizkia ezberdina dela batean eta bestean.

Aspaldi nire elkarrizketaren harira zure blogean idatzi zenuenaz den bezainbatean (kanibalismoarena eta hori, badakit neurri batean ironikoa izango zela, baina tira), egia da nik esan nuela V.-VI. mendeetako jende hori oso gerrazalea zela, eta halako harrotasun etniko bat zeriola (ziur aski garai honetan sortzen dute *enos-kara / *erd-ara binomia), baina l’esprit du tempaz kutsatzen direlako (frankoekiko kontaktuaren ondorioz, menturaz). Garai honetan, Europako populazio gehienak dira gerrazaleak. Aldaietako estratu zaharrenetan badago hiru urteko ume bat, alboan frantziska bat (gerra-aizkora txiki bat) zuela ehortzia izan zena. Ziur egon gaitezke euskaldun peto-petoa zela ume hori. Gertakariok gure garaiko parametroekin juzgatzeak ez garamatza inora, ene iritziz.

Mila esker, Mikel!

Ezin dut “Conchi” artxiboa ikusi, baina Academia.edu-ko zure hainbat testu kuxkuxeatu ditut eta pentsatzen dut Conchi delakoa horien arteko bat izango dela.

Hori maila, ingelesez ere! “As the crow flies”, bai polita!

Hainbeste mendetako hutsuneagatik dira hain zuzen liluragarriak hitzen eta aditzen berreraikitze horiek, modu ulergarrian eta sinesgarrian egiten direnean.

Printzipioz, ahalik eta datu gehien azaltzen dituen kontakizunak nagusitu beharko luke, hiru urteko umeraren frantziska ikaragarri hori, etab. Nik oraingoz dana lanbrotute ikustot.

Ahaztua nuen kanibalismoarena! Barka! Gurea bezalako gizarte diglosikoetan askok ditugu arazo psikolinguistikoak, eta zure elkarrizketari buruzko ironia triste horiek jarrerak artez interpretatzen ez dakien ezjakintasun oldarkor bati dagozkio. Meritu handiagoa ematen dio horrek zure eskuzabaltasunari.

Bistan da oso lanpetuta zabiltzala, eta ez zaitut trabatu nahi, baina bai, zure lana apur bat arindutakoan karajillo hori hartuko bagenu, primeran. Ea lehenbailehen zehazten dugun non eta noiz.

Barka, Markos, uste dut txarto harrapatu nuela esteka.
Bertsio laburra (ez dago Academia-n) emailez joango zaizu.

En caso de que alguien esté interesado, se han publicado los primeros análisis genéticos de vascones de la 1ª edad del Hierro en tres yacimientos navarros

Intramural child burials in Iron Age Navarra:How ancient DNA can contribute to household archaeology-Luka Papac (2.023)-

El Castejón (Bargota), Las Eretas (Berbinzana), Alto de laCruz (Cortes de Navarra)-En las Eretas se han encontrado monedas de la ceca «Barskunes»-

Los resultados son los que esperabamos, hay 20 R1b-P312 (los que tienen suficiente cobertura DF27>Z195) y 1 I2a. Es decir geneticamente indistinguibles de los iberos de la costa mediterranea y de vascos contemporáneos. Un argumento mas que apoya nuestra teoría del vasco-iberismo genético.

El yacimiento de Cortes es interesante porque tiene una necrópolis de los campos de urnas (indoeuropeos). Solamente los niños (con sindrome de Down, gemelos, fetos) eran enterrados bajo las viviendas, mientras que con el resto de la gente se practicaba la cremación.

Los datos genéticos apuntan a la existencia de algunos linajes mitocondriales con origen en el centro de Europa, es decir se practicaba exogamia entre poblaciones locales del valle medio del Ebro y comunidades de los «Urnfielders»-

Lo que mas me llama la atención es el hecho de que todos los pueblos iberos y también los vascones adoptaran la costumbre de la cremación, sin que el aporte genético centroeuropeo fuera excesivamente grande (10% de incremento en ancestria esteparia respecto a las muestras de la edad del Bronce). La influencia cultural celtíbera (marcada por la aparición de cerámicas a torno y escritura celta) es posterior (siglo III AC)-

Gracias una vez más, Gaska. He creado una página monográfica para debatir e informar sobre los estudios de ADN que puedan tener relación con movimiento de poblaciones y cuestiones lingüísticas. La he titulado, de manera un poco provocativa, ‘El ADN del euskera‘ y te animo a que te remitas a esa página para ir añadiendo las novedades que vayan apareciendo. ¡Un abrazo, amigo Gaska!

Mikelen erreferentziako dokumentu sakon hori irakurrita, eta horren tankerako beste hainbat ikerketa eta teorizazio mamitsu, deigarria egiten da konstatatzea ez dela egin urtebetean Irulegiko Eskuko testuaz antzeko ikerketarik ez proposamen teorikorik hizkuntzalari adituen aldetik, unibertsitatekoak-eta.
Eskuko testua ez da euskaratzat hartzen? Hori izango da gakoa, zeren adibidez Onda Vasca-ko iruzkin honetan –Durangoko Azoraren harira–: “…en la que se leen 5 palabras divididas en cuatro líneas escritas en una lengua anterior al euskera hace más de 2.000 años.”
Miraz nago, eta jakinminez, zein izan ote daitekeen hizkuntza misteriotsu hori, zeren egin dudan ikerketa linguistikoaren arabera euskara da, argi eta garbi.

Egun on, Joseba!
Mikelek oso lan sakona dauka FLV-en argitaratzear, ale monografiko batean, beste hamar adituekin. Urte bukaeran kalean egongo dela esan didate.

Irten da ikerketa FLVn. Oraindik lehenengo zatia bakarrik irakurrita (Gorrochategui), shock batean nago. Gaur Inuzenteen Eguna dela ere pasatu zait burutik. Zer egingo diogu! Xehe-xehe aztertu eta argudiatuko dut, eta neure webgunean eskegi analisia, urte berrian.

No hace falta realizar descalificaciones. La ciencia avanza en base a tesis y contratesis, no por argumentos de autoridad. También hay otros análisis en la misma revista, con visiones diferentes. Es normal que, si un nuevo hallazgo puede poner en duda una teoría anterior, el «autor» de la teoría anterior la intente defender, y sea tarea de los demás lo contrario.
Y también tienes dos artículos más en Palaeohispanica, los cuales recomiendo: el de la mano con una explicación de su contesto y otro más de Orduña sobre propuestas de interpretación del mosaico de Andelos, que estoy seguro que será más de tu gusto.

Lo que me ha provocado el shock no es porque sea una versión diferente, sino principalmente el “descubrimiento “ de las nuevas sílabas y por tanto el remodelado del texto a partir ahí. Todo cambia, y mucho. Según eso, por ejemplo, el “Sorioneku” ya es historia. Por poco registran un marca equivocada.
Ya lo explicaré detenidamente, pero la “limpieza” del primer signo de la segunda línea tiene toda la pinta de ser un nuevo caso de Ecce Homo (Borja, Zaragoza). No se si Aranzadi tiene algo que decir. Las imágenes (malas) que quieren sostener el descubrimiento no citan la fuente, aunque se supone que son del laboratorio. En fin, lo analizaré detalladamente, y lo publicaré en mi página web, en euskara.

No. Cambio de plan: publicaré mi análisis del documento de FLV en dos versiones, en vascónico moderno y en latín moderno, para que no exista la excusa de la lengua para no leerlo –como ocurre con mis análisis lingüísticos–, aunque seguramente habrá otras.

Feliz año a todos. Zorion ekun!

Deja una respuesta

Tu dirección de correo electrónico no será publicada. Los campos obligatorios están marcados con *

Este sitio usa Akismet para reducir el spam. Aprende cómo se procesan los datos de tus comentarios.